22133550_omslag108px
Rss

Beleidsonderzoek Online


Over dit tijdschrift  
Gevonden artikelen Alle samenvattingen uitklappen
Column

Access_open De kloof overbruggen

Onderzoeker als deel van de oplossing, maar ook van het probleem

Auteurs Fenna van Marle
SamenvattingAuteursinformatie

    Maatschappelijke kloven worden groter en dieper. Verwijdering tussen verschillende groepen in de samenleving neemt toe en door sommige groepen wordt ‘de wetenschap’ in toenemende mate gewantrouwd. Om het tij te keren is het van belang dat wij kritisch naar ons eigen aandeel hierin gaan kijken. Hiervoor moeten we de ideologische, politieke en/of culturele normen en waarden die onderzoek, en onszelf, beïnvloeden erkennen, expliciteren en bevragen. Op die manier kunnen we maatschappelijke kloven overbruggen, in plaats van deze te vergroten.


Fenna van Marle
Fenna van Marle is postdoctoraal onderzoeker bij het Department of Public Administration and Sociology van Erasmus University.

    Eind 2023 verscheen het omvangrijke Handbook of Public Policy Evaluation. Dit handboek, geredigeerd door Varone, Jacob en Bundi, bevat 26 bijdragen over het evalueren van beleid. In deze boekbespreking richten de auteurs zich op het handboek als geheel en komen tot de conclusie dat het boek als thematisch gefocust handboek tekortschiet. Veel meer dient dit boek te worden gezien als naslagwerk dat zich richt op verschillende doelgroepen.


Ellen Wayenberg
Ellen Wayenberg is hoogleraar aan het Departement Bestuurskunde en Publiek Management van de Universiteit Gent. Haar onderzoek focust op transities en dynamieken van publieke beleidsvoering, vaak in multi-level governance settings.

Pieter Zwaan
Pieter Zwaan is universitair docent bij de vakgroep Bestuurskunde van de Radboud Universiteit. Zijn onderzoek focust op de implementatie en evaluatie van beleid en interbestuurlijke verhoudingen.

    De begrippen ‘ontwikkeling’ en ‘hulp’ hebben voor velen een ongemakkelijke klank: er klinken superioriteit en ongelijke verhoudingen uit op. Die laatste worden nog eens versterkt door het uitvoeren van ‘top-down’ evaluaties. In plaats van hulp zouden we moeten spreken over ‘internationale samenwerking’, responsief moeten evalueren en vooral hard moeten werken aan het eerlijker maken van handel en financiën. ‘Dekoloniseren’ betekent volgens Peter van der Knaap daarbij niet zozeer dat je vertrekt, maar dat je als onderzoeker je perspectief kantelt.


Peter van der Knaap
Peter van der Knaap is directeur van IOB – Instituut voor Internationaal Onderzoek & Beleidsevaluatie.
Interview

Access_open Interview met Martine van Engen en William Maassen, Rekenkamer Amersfoort

Winnaar Goudvink 2023 voor het rapport Investeren en regisseren

Auteurs Joost Fledderus
SamenvattingAuteursinformatie

    Jaarlijks reikt de Nederlandse Vereniging van Rekenkamers & Rekenkamercommissies (NVRR) de Goudvink uit als prijs voor het beste rekenkamerrapport. Het winnende onderzoek van de Rekenkamer Amersfoort werd uitgevoerd door onderzoeksbureau Pro Facto en richtte zich op het ondermijningsbeleid van de gemeente. De hoofdvraag luidde: ‘In hoeverre hanteert de gemeente zowel qua beleid als qua uitvoering een adequate aanpak in de bestrijding van ondermijning?’ Beleidsonderzoek Online sprak met ambtelijk secretaris Martine van Engen en rekenkamerlid William Maassen van de Rekenkamer Amersfoort: over de Goudvink, hun ervaring met het begeleiden van het onderzoek en de doorwerking van het rapport.


Joost Fledderus
Joost Fledderus is senior adviseur Onderzoek & Statistiek bij de gemeente Arnhem en redactielid van Beleidsonderzoek Online.

    Je kon erop wachten: na jaren royaal spenderen uit de rijksbegroting klinkt nu overal in Den Haag weer de roep om meer zicht op doelmatigheid. En terecht: anders dan vaak wordt gedacht, is het snel uitgeven van meer geld niet hetzelfde als het voeren van goed beleid. In aanvulling op de regels budgetdiscipline hebben we daarom regels beleidsdiscipline nodig. Dat scheelt nog geld ook. In deze column legt de auteur dat ‘tongue in cheek’ uit.


Peter van der Knaap
Peter van der Knaap is directeur van IOB – Instituut voor Internationaal Onderzoek & Beleidsevaluatie.

    In De marktconforme verzorgingsstaat beschrijft Naomi Woltring hoe in de jaren negentig neoliberale denkbeelden zorgen voor een grondige aanpassing van de Nederlandse verzorgingsstaat. Ze laat zien hoe dat uitpakte voor de volkshuisvesting en de sociale zekerheid. Deze grondige geschiedschrijving roept vragen op over de precieze aard van neoliberalisme, over de mogelijkheden van een alternatieve ontwikkeling en over de rol van beleidsonderzoek bij de ontwikkeling en uitrol van neoliberaal beleid in die periode.


Bart Dekker
Bart Dekker is redacteur bij Beleidsonderzoek Online.
Artikel

Access_open Bregje de Vries en Ditte Lockhorst: Kristallisatie: de kunst van het belichten van complexe vraagstukken door onderzoek

Themareeks Methoden en benaderingen in de beleidsevaluatie, Dick Hanemaayer, Jos Mevissen, Valérie Pattyn (red.)

Trefwoorden Themareeks Methoden en benaderingen in de beleidsevaluatie
Auteurs Bregje de Vries en Ditte Lockhorst
SamenvattingAuteursinformatie

    Om een beleidsvraagstuk ‘in volle omvang’ te kunnen adresseren, is het nodig het vanuit meerdere invalshoeken te belichten. Kristallisatie is een onderzoeksbenadering die dit doet. De benadering vindt haar oorsprong in de gedragswetenschappen en stelt zich een beleidsvraagstuk voor als een kristal met veel vlakjes. We beschrijven de twee uitgangspunten van kristallisatie – multiperspectiviteit en dialoog – en vertalen deze naar richtlijnen voor (beleids)onderzoek. We illustreren vervolgens de toepassing van de benadering met een onderzoek naar toekomstbestendig leraarschap, waarin we door de inzet van zeven onderzoeksbouwstenen en het betrekken van diverse groepen belanghebbenden in dialoog zowel theoretische als praktische inzichten over het vraagstuk ontwikkelden. We besteden in onze aanpak specifiek aandacht aan de combinatie van wetenschap en kunst die kristallisatie nastreeft als een effectieve manier om multiperspectiviteit in beeld te brengen en professionele dialoog te voeden. We laten in illustraties van de toepassing van kristallisatie zien dat de benadering met name van waarde kan zijn voor beleidsonderzoekers die ernaar streven doelgroepen bij de ontwikkeling en implementatie van nieuw beleid te betrekken of die in de fasen van ex durante of ex post evaluatie op zoek zijn naar belevingsgerichte aspecten van beleid.


Bregje de Vries
Bregje de Vries werkt als opleider en onderzoeker bij de lerarenopleiding van de Vrije Universiteit Amsterdam. In haar onderzoek richt zij zich op leraren(opleiders) als ontwerpers van onderwijs en professionalisering van onderwijsprofessionals door participatie in onderzoek.

Ditte Lockhorst
Ditte Lockhorst werkt als projectleider onderzoek bij onderzoeksbureau Oberon. Zij is themaleider van ‘personeel & professionalisering’ en richt zich onder andere op het opleiden en professionaliseren van leraren, onderwijsvernieuwing, en samenwerking van onderzoekers en onderwijsprofessionals.
Beleidsonderzoek Benut

Access_open Verantwoordingsonderzoek 2020

Trefwoorden Beleidsonderzoek Benut
Auteurs Ruud de Smit en Robin Borg
SamenvattingAuteursinformatie

    In de rubriek Beleidsonderzoek Benut besteden we dit keer aandacht aan het onderzoek naar de mate waarin fiscale regelingen voldoen aan het toetsingskader uit de Rijksbegrotingsvoorschriften.


Ruud de Smit
Ruud de Smit is coördinator van het fiscale team van de Algemene Rekenkamer.

Robin Borg
Robin Borg is onderzoeker/fiscalist bij de Algemene Rekenkamer.
Beleidsonderzoek Benut

Access_open Dodelijke verkeersongevallen op rijkswegen

Trefwoorden Beleidsonderzoek Benut
Auteurs Ragnhild Davidse
SamenvattingAuteursinformatie

    In de rubriek Beleidsonderzoek Benut besteden we dit keer aandacht aan het onderzoek naar dodelijke verkeersongevallen op rijkswegen.


Ragnhild Davidse
Ragnhild Davidse is afdelingshoofd Gedrag in het verkeer en projectmanager Diepteonderzoek verkeersongevallen bij SWOV – Instituut voor Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid.
Beleidsonderzoek Benut

Access_open Doeltreffendheid van de wezenuitkering

Trefwoorden Beleidsonderzoek Benut
Auteurs Mirjam Engelen
SamenvattingAuteursinformatie

    In de rubriek Beleidsonderzoek Benut besteden we dit keer aandacht aan het onderzoek naar de doeltreffendheid en doelmatigheid van de wezenuitkering.


Mirjam Engelen
Mirjam Engelen is partner bij De Beleidsonderzoekers.
Beleidsonderzoek Benut

Access_open Gedeelde belangen, wederzijds profijt?

Trefwoorden Beleidsonderzoek Benut
Auteurs Alexander Otgaar
SamenvattingAuteursinformatie

    In de rubriek Beleidsonderzoek Benut besteden we dit keer aandacht aan de beleidsdoorlichting van artikel 1 (‘duurzame economische ontwikkeling, handel en investeringen’) van de begroting van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BHOS).


Alexander Otgaar
Alexander Otgaar is senior onderzoeker bij de Directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
Beleidsonderzoek Benut

Access_open Doeltreffendheid en doelmatigheid van het uniform subsidiekader (USK)

Trefwoorden Beleidsonderzoek Benut
Auteurs Carolien Klein Haarhuis
SamenvattingAuteursinformatie

    In de rubriek Beleidsonderzoek Benut besteden we dit keer aandacht aan de evaluatie van het uniform subsidiekader (USK).


Carolien Klein Haarhuis
Carolien Klein Haarhuis is senior adviseur bij Sira Consulting.
Beleidsonderzoek Benut

Access_open Opleidingen voor data scientists

Trefwoorden Beleidsonderzoek Benut
Auteurs Douwe Grijpstra
SamenvattingAuteursinformatie

    In de rubriek Beleidsonderzoek Benut besteden we dit keer aandacht aan de haalbaarheidsstudie voor een opleiding voor data scientists.


Douwe Grijpstra
Douwe Grijpstra is manager arbeidsmarktonderzoek bij Panteia.
Beleidsonderzoek Benut

Access_open Mobiele telefoons in de klas in het voortgezet onderwijs

Trefwoorden Beleidsonderzoek Benut
Auteurs Louise Kos en Ton Klein
SamenvattingAuteursinformatie

    In de rubriek Beleidsonderzoek Benut besteden we dit keer aandacht aan een reviewstudie naar de effecten van het gebruik van mobiele telefoons in de klas.


Louise Kos
Louise Kos is onderzoeker-adviseur bij Oberon.

Ton Klein
Ton Klein is directeur van Oberon.
Artikel

Access_open Tineke Abma: Responsieve beleidsevaluatie: theorie en praktijk van een participatieve methode met impact

Themareeks Methoden en benaderingen in de beleidsevaluatie, Dick Hanemaayer, Jos Mevissen, Valérie Pattyn (red.)

Trefwoorden Themareeks Methoden en benaderingen in de beleidsevaluatie
Auteurs Tineke Abma
SamenvattingAuteursinformatie

    Responsieve evaluatie is een visie op beleidsevaluatie waarin de dialoog tussen diverse stakeholders centraal staat. Deze dialoog vormt een middel om de stem en issues van stakeholders eerst te articuleren in de kring van convergerende belangen, om die vervolgens in onderhandeling te brengen met anderen, zodat wederzijds begrip kan ontstaan over de (beleids)praktijk. Belanghebbenden worden actief betrokken in alle fasen van de evaluatie. De methode is participatief en genereert impact tijdens de evaluatie. Responsieve evaluatie is bruikbaar voor beleidsterreinen met een grote mate van ambiguïteit en divergerende belangen en perspectieven.


Tineke Abma
Tineke Abma is hoogleraar Ouderenparticipatie in het Leids Universitair Medisch Centrum en Executive-Director van Leyden Academy on Vitality and Ageing.
Artikel

Access_open For Whom the Bell Tolls

Zorgen over en voor deugdelijk integriteitsonderzoek

Auteurs Bart Dekker
SamenvattingAuteursinformatie

    Begin juli 2024 rondde de commissie Sorgdrager het klokkenluidersonderzoek naar een mogelijke misstand bij het College voor de Rechten van de Mens af. Er is in toenemende mate kritiek op dit soort onderzoek, hier kortheidshalve aangeduid als integriteitsonderzoek. Eerder schreef Lennart de Ruig in dit tijdschrift een kritisch artikel over de onderzoeken naar de zogenoemde ‘WODC-affaire’, en hoogleraar Michiel de Vries publiceerde in 2023 een vernietigend boek over een groot aantal andere integriteitsonderzoeken.
    Dit artikel wil bijdragen aan het versterken van het integriteitsonderzoek in het openbaar bestuur, in het bijzonder bij de rijksoverheid. Voortbouwend op onder andere de door De Vries gehanteerde maatstaven wordt een beoordelingskader voor integriteitsonderzoek ontwikkeld. Op basis daarvan wordt het onderzoek van de commissie Sorgdrager tegen het licht gehouden. Voor zover is na te gaan voldoet ook dit onderzoek niet aan de eisen die er aan deugdelijk integriteitsonderzoek zijn te stellen. Het artikel eindigt met een pleidooi nu serieus aan de slag te gaan met de verbetering van dit type onderzoek. Niet alleen omdat, zoals De Vries zegt, ondeugdelijk integriteitsonderzoek mensen kapot maakt, maar ook omdat het niet bijdraagt aan de verbetering van de omstandigheden die ertoe aanleiding geven. Zorgen voor deugdelijk integriteitsonderzoek is helpen zorgen voor een deugdelijk werkklimaat.


Bart Dekker
Bart Dekker is redacteur bij Beleidsonderzoek Online. Hij heeft meer dan dertig jaar ervaring met beleidsonderzoek, onder andere in de functie van directeur van Research voor Beleid en van Panteia, waarin Research voor Beleid is opgegaan. Hij was van voorjaar 2015 tot eind 2021 directeur van het College voor de Rechten van de Mens. Op het moment van de melding maakte hij al geruime tijd geen deel meer uit van de organisatie. De commissie Sorgdrager heeft hem geïnterviewd over de voorgeschiedenis en de organisatie van het CRM.
Artikel

Access_open Barbara van Mierlo: Reflexieve Monitoring in Actie: maatwerk voor leren en bijsturen in systeemverandering

Themareeks Methoden en benaderingen in de beleidsevaluatie, Dick Hanemaayer, Jos Mevissen, Valérie Pattyn (red.)

Trefwoorden Themareeks Methoden en benaderingen in de beleidsevaluatie
Auteurs Barbara van Mierlo
SamenvattingAuteursinformatie

    Reflexieve Monitoring in Actie (RMA) is een flexibele methodologie die start in de praktijk van een transitie-initiatief van vernieuwers die samenwerken om systeemverandering te realiseren. De methodologie verbindt het hier en nu met verleden en toekomst om het veranderingsproces te versterken door te stimuleren dat de vernieuwers reflecteren op hun activiteiten in het licht van een bestaand systeem en de ambitie van systeemverandering. De reflectie kan aanleiding zijn om activiteiten, prioriteiten en de gekozen richting van het initiatief aan te passen. Zo draagt RMA bij aan leren en bijsturen in de eigen transitiecontext. Op basis van recente inzichten presenteert dit artikel de essentiële kenmerken van RMA met de onderliggende theorie enerzijds en de vele mogelijkheden voor de praktijk van uitvoering anderzijds. De vier voorbeelden schetsen hoe reflexief monitoren steeds weer gaat over het kiezen, met overtuiging, voor wat belangrijk is op dát moment, en dus maatwerk is.


Barbara van Mierlo
Barbara van Mierlo werkt als universitair hoofddocent bij Kennis, Technologie en Innovatie, Wageningen University & Research. Als socioloog doet ze actie-onderzoek naar processen van transformatieve systeemverandering, gericht op duurzaamheid en hun relatie met dagelijkse sociale praktijken. Specifieke interesses betreffen interactief leren, discursieve strategieën, monitoring en evaluatie, transdisciplinaire samenwerking, reflexiviteit en het ontstaan van transitiepaden. Ze is een grondlegger van de methodologie Reflexieve Monitoring in Actie en voorzitter van de Community of Practice van reflexieve monitors.

    Deze beschouwing staat stil bij praktische belemmeringen en belangen waarmee een onderzoeker te maken kan krijgen in beleidsevaluaties. Het eerste deel reflecteert (niet uitputtend) op enkele praktische uitdagingen en hoe een onderzoeker daarmee in de praktijk om kan gaan. Een eerste uitdaging is dat evaluaties wat betreft aantallen, scope en timing niet altijd aansluiten bij de informatiebehoeften van beleidsmakers. Evaluatoren zullen voorts bij het uitwerken van een onderzoeksopzet (niet geheel onverwacht) ervaren dat beleidsmakers doorgaans geen of weinig rekening houden met een (latere) evaluatie. De laatste uitdaging in dit deel betreft toenemende verwachtingen van beleidsmakers (als opdrachtgever van evaluaties) ten aanzien van kwantificering in en digitalisering van evaluaties. Het tweede deel van deze beschouwing behandelt meer politieke belangen die de keuzeruimte voor een evaluator beperken. Het omgaan met deze belangen in beleidsevaluaties vereist de vaardigheid om partijen te kunnen overtuigen van de juistheid van de keuzes die een evaluator in zijn (of haar) onderzoek maakt. Het negeren van deze belangen kan de doorwerking van een onderzoek beperken. Het tweede deel staat daarom apart stil bij doorwerking.


Frank Bongers
Frank Bongers is principal consultant bij Dialogic te Utrecht. Hij verricht beleidsevaluaties in onder meer de domeinen van economie, wetenschap, innovatie en cultuur. Hij is tevens lid van de rekenkamer Heusden.
Artikel

Access_open Frans L. Leeuw: Contributie-analyse: achtergronden, methode, toepassingen en problemen/beperkingen

Themareeks Methoden en benaderingen in de beleidsevaluatie, Dick Hanemaayer, Jos Mevissen, Valérie Pattyn (red.)

Trefwoorden Themareeks Methoden en benaderingen in de beleidsevaluatie
Auteurs Frans L. Leeuw
SamenvattingAuteursinformatie

    Dit artikel beschrijft achtergronden, stappenplan, voorbeelden, uitdagingen en vraagtekens bij contributie-analyse (CA) in beleids- en evaluatieonderzoek. De kern van de aanpak wordt in enkele punten gepresenteerd, er is oog voor methodologische en kennistheoretische aspecten ervan, alsook voor de vraag hoe CA zich verhoudt tot aanpalende benaderingen en methoden (zoals ‘realist evaluation’ en ‘process tracing’). Daarnaast wordt een aantal toepassingen genoemd, alsmede een lijstje met literatuursuggesties.


Frans L. Leeuw
Frans L. Leeuw is socioloog en emeritus hoogleraar Maastricht University. Eerder o.a. hoogleraar evaluatieonderzoek Universiteit Utrecht, directeur WODC, Hoofdinspecteur Onderwijsinspectie en Directeur Algemene Rekenkamer.