Laatste columns

De kloof overbruggen: Onderzoeker als deel van de oplossing, maar ook van het probleem

Fenna van Marle

Maatschappelijke kloven worden groter en dieper. Verwijdering tussen verschillende groepen in de samenleving neemt toe en door sommige groepen wordt ‘de wetenschap’ in toenemende mate gewantrouwd. Om het tij te keren is het van belang dat wij kritisch naar ons eigen aandeel hierin gaan kijken. Hiervoor moeten we de ideologische, politieke en/of culturele normen en waarden die onderzoek, en onszelf, beïnvloeden erkennen, expliciteren en bevragen. Op die manier kunnen we maatschappelijke kloven overbruggen, in plaats van deze te vergroten.

Lees verder »

Een ‘snoeihard rapport’: Omgaan met dilemma’s bij mediaberichtgeving over onderzoek

Peter van der Knaap

Mediaberichtgeving vergroot de kans dat mensen een onderzoeksrapport lezen, maar kent ook nadelen. Zo worden sommige bevindingen ‘opgeblazen’, terwijl de ruimte in krant of tv-uitzending voor context, nuancering en uitleg klein is. Hoe kun je als onderzoeker verantwoord omgaan met de dilemma’s bij media-aandacht voor je werk?

Lees verder »

Artificiële intelligentie: McLuhan, Musk en Marx

Bart Dekker

Onlangs deed een groep prominenten, waaronder Elon Musk, een oproep voor een moratorium van zes maanden op de ontwikkeling van AI-systemen, zoals ChatGPT. Hoe moeten we deze oproep beoordelen? Wat zouden Marshall McLuhan en Karl Marx hiervan vinden? En wat gaat AI betekenen voor beleidsonderzoek? Daarover gaat deze column.

Lees verder »

Simpel beleidsonderzoek kan heel effectief zijn

Peter van Hoesel

Maatschappelijke problemen zijn over het algemeen tamelijk ‘wicked’. Ook ogenschijnlijk eenvoudig op te lossen maatschappelijke problemen blijken nogal eens lastiger dan gedacht. Een weg om het dorp heen is een simpele oplossing voor de verkeersveiligheid, maar levert allerlei weerstanden op in de omgeving. Armoede bestrijden met een basisinkomen zou prima lukken, maar stuit op ideologische weerstanden en praktische bezwaren (waarmee deze weerstanden vaak worden verhuld). De tweedeling privaat-publiek is lastig voor semipublieke organisaties (zoals nutsbedrijven), terwijl een aparte rechtsvorm voor dit soort organisaties een goede oplossing zou zijn. En dan zijn er natuurlijk ook vele minder eenvoudig op te lossen problemen, zoals het woningtekort, milieuproblemen, de opvang van vluchtelingen, de toenemende zorgkosten.

Lees verder »

Waarom in evaluaties niet altijd de goede vragen worden gesteld: de casus arbeidsmarktbeleid

Jos Mevissen

Beleidsonderzoek vindt plaats binnen een heersend beleidsparadigma. Daardoor is de kans groot dat relevante vragen niet gesteld worden. Vragen die tot inzichten kunnen leiden die niet goed passen binnen het heersende beleid. Waarom is dit zo? Geïnspireerd door een recent boek over arbeidsmarktbeleid geeft de auteur drie mogelijke verklaringen ter overweging.

Lees verder »

Vijf misverstanden over ‘lerende evaluaties’

Peter van der Knaap

Iedereen wil leren en maar weinig mensen vinden verantwoording afleggen leuk. ‘Lerende evaluaties’ kennen dan ook een groeiende populariteit. Tegelijkertijd worden ze vaak verguisd vanwege hun gebrek aan objectiviteit, kwaliteit en zelfs relevantie. Maar is dat wel terecht? Deze column gaat in op de vijf grootste misverstanden.

Lees verder »

Van vis naar vissen: duurzaamheid in beleids­evaluatie

Peter van der Knaap

Duurzaamheid wordt steeds belangrijker. Naast ‘goed voor de planeet’ moet beleid ook resultaten opleveren die blijvend zijn. Maar voor duurzame verandering zijn vaak ingewikkelde programma’s nodig. Hierdoor komen traditionele evaluatievragen als ‘Heeft beleid effect?’ in een ander daglicht te staan en zijn nieuwe onderzoeksmethoden nodig. Tegelijkertijd kunnen ook bescheiden maatregelen tot grote veranderingen leiden.

Lees verder »

Nobelprijzen op de vulkaan

Peter van der Knaap

Wie iets wil doen aan de vele grote problemen waar de wereld zich anno 2021 mee geconfronteerd weet, die heeft de best mogelijke antwoorden nodig op de vraag of een bepaalde interventie werkt of niet. In deze column wordt dan ook gepleit voor het hoog blíjven leggen van de lat voor zowel op effectiviteit gericht als responsief evaluatieonderzoek.

Lees verder »

Sociaalwetenschappelijke onderzoeksmethoden

Peter van Hoesel

Hoeveel nieuwe methoden en technieken van sociaalwetenschappelijk onderzoek zijn er sinds de jaren zestig van de vorige eeuw bij gekomen? Moderne ICT heeft het allemaal wel sneller en makkelijker gemaakt, maar in wezen gaat het nog steeds om dezelfde methoden, wellicht op een enkele uitzondering na. Maar misschien levert deze column reacties op die dit tegenspreken.

Lees verder »

Wat leert corona ons over efficiëntie?

Jos Mevissen

De focus op effectiviteit en vooral ook efficiëntie in beleid leidt wellicht tot beleidsuitvoering die efficiënt is voor de overheid, maar of dat ook zo is voor andere stakeholders, wordt misschien uit het oog verloren. Dat laat de huidige coronacrisis zien, maar blijkt ook uit andere voorbeelden. Voor beleidsonderzoek is het relevant om beleid te evalueren binnen de bredere maatschappelijke context en met de vraag voor wie beleid efficiënt is.

Lees verder »

Regressie en progressie in beleidsevaluatie

Jos Mevissen

Beleidsevaluatie richt zich steeds naar informatiebehoeften en technische mogelijkheden. Hierdoor is het gebruik van cijfermatige informatie toegenomen. Met name bestaande data worden, met steeds betere analysetechnieken, ingezet omdat ze beschikbaar zijn en relatief goedkoop. Dit gaat echter ten koste van de validiteit en diepgang van onderzoek. Dat is in zekere zin een regressie, een achteruitgang. We zien echter ook progressie in het beleidsonderzoek. In de eerste plaats komt er steeds meer belangstelling voor de zogenoemde mixed methods-benadering. Ten tweede is er een groeiende belangstelling voor participerende, interactieve en responsieve vormen van onderzoek. Er ontstaat weer meer oog voor de wereld achter de cijfers, het hoe en waarom van beleid, en vooral voor de mensen in die wereld.

Lees verder »

Maryland 2.0: Evidence-based onderzoek en de Maryland-schaal

Jos Mevissen

Volgens de Marylandschaal is rct het best mogelijke type beleidsonderzoek. Rct is dan ook het boegbeeld van het evidence-based onderzoek. De kritiek op rct’s is echter in de loop van de jaren alleen maar groter geworden. Bovendien blijkt uit een recente meta-evaluatie dat de non-experimentele onderzoeken niet tot andere uitkomsten leidden dan de rct’s. Al met al wordt te veel geloof gehecht aan de evidence-based benadering in het algemeen en rct’s in het bijzonder. Vandaar de vraag: wordt het misschien tijd voor een Maryland Scientific Methods Scale 2.0?

Lees verder »

Blij met de WODC-affaire?

Bart Dekker

In deze column reageert de auteur op de WODC-affaire: de conclusies van een onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van (toen nog) Veiligheid en Justitie naar de overlast van coffeeshops zouden op verzoek van beleidsambtenaren in de politiek gewenste richting zijn omgebogen. Dekker gaat na wat de aandacht voor dit voorval kan betekenen voor de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer.

Lees verder »

Beleidsevaluatie als ritueel

Peter van Hoesel

Voor de relatie tussen onderzoek en overheidsbeleid is nog steeds de ‘two communities theory’ van Caplan (1979) van toepassing, alsmede de ‘kloof tussen weten en willen’ van Schuyt (1984). Onderzoekers slagen er maar niet in serieus genomen te worden in de beleidswereld, ook niet wanneer het gaat om onderzoek dat specifiek gericht is op beleidsevaluatie.

Lees verder »

Inkoop belemmert overheidsbeleid?!

Reactie op de column ‘Inkopen doen’ van Jos Mevissen

Bestuur van de Vereniging voor Beleidsonderzoek (VBO)

Aan het eind van zijn column ‘Inkopen doen’ vraagt Jos Mevissen de lezer om te reageren (zie Beleidsonderzoek Online januari 2016). Zijn column gaat over negatieve ontwikkelingen op het gebied van inkoop voor beleidsonderzoek. Bevordering van een goede marktwerking in de markt voor beleidsonderzoek is een van de speerpunten van de Vereniging voor Beleidsonderzoek (VBO). De VBO staat voor hoogwaardig professioneel onderzoek binnen een transparante markt waar eerlijke concurrentie tussen aanbieders plaatsvindt.

Lees verder »

Inkopen doen

Jos Mevissen

Stel, u verkoopt vakantiereizen. Niet zomaar budgetvakanties, maar kwaliteitsreizen rond cultuur- of natuurhoogtepunten. U hebt een nieuwe klant en die boekt een reis, maar laat daarbij weten pas na afloop te betalen, en dan ook alleen maar als het een beetje is bevallen. U denkt: daar begin ik niet aan, want ik moet zelf wel alles vooruit aanbetalen of afrekenen: luchtvaartmaatschappij, lokale gidsen, eigen medewerkers, et cetera. Tot uw schrik ontdekt u echter dat deze klant niet op zich staat: een grote groep klanten, allen uit de regio Den Haag, willen pas na afloop en goedkeuring betalen.

Komt dit ‘vreemd’ op u over? Denkt u: die klanten wil ik liever niet hebben?

Lees verder »

Van toezicht naar inzicht

Pierre Koning

Zolang als ik werkzaam ben in het beleidsgerichte onderzoek, vervult de Algemene Rekenkamer altijd heel consequent en vasthoudend haar rol als toezichthouder. Zo krijgen politici er jaarlijks van langs op ‘woensdag gehaktdag’, wanneer de Rekenkamer beziet wat er van geïnitieerde beleidsplannen van het kabinet terecht is gekomen. Ik kan me ook niet heugen dat er ooit een rapport is verschenen van de Rekenkamer dat beleid niet ‘kraakt’. Sinds het begin van deze eeuw is aan dat kraken nog een nieuwe dimensie toegevoegd: overheidsinstanties zouden hun uitgaven niet altijd kunnen verantwoorden, maar daar bovenop ook geen zicht hebben op de effectiviteit ervan ...

Lees verder »

Een vleugje meer bestuurskunde

Fred Fleurke

De komende en deels al in gang gezette decentralisatieoperaties op het terrein van welzijn, zorg, sociale zekerheid en arbeidsmarkt leveren in principe een hoop werk op voor beleidsonderzoekers. Het gaat daarbij niet meer om enkele grote opdrachtgevers op centraal niveau waarmee snel de jaaromzet kan worden gehaald, maar om een groot aantal kleinere, gevarieerde onderzoekingen, waarmee informatie wordt vergaard over allerlei verschillende aspecten van beleidsvoering onder specifieke omstandigheden. De vraag is of het hier gaat om een nieuw type beleidsonderzoek, of dat het alleen maar gaat om oude wijn in nieuwe zakken.

Lees verder »

Decentraal beleid vereist (betere) decentrale kennis

Jos Mevissen

De vraag ‘Voor wie moeten de uitkomsten van dit onderzoek straks bruikbaar zijn?’ wordt te weinig ter discussie gesteld. De onderzoeker richt zich vanzelfsprekend op zijn opdrachtgever en financier; die moet tevreden zijn met het eindresultaat. De opdrachtgever dient met het onderzoek doorgaans zijn of haar eigen doelen. Van beleidsonderzoek dat landelijk geëntameerd wordt, zijn de data vaak niet regionaal uit te splitsen en zijn uitkomsten niet zonder meer vertaalbaar naar of toepasbaar op lokaal of regionaal niveau. Dat is vooral een probleem wanneer het beleid waarop het onderzoek zich richt, juist op decentraal niveau geïmplementeerd en uitgevoerd moet worden.

Lees verder »

‘Living-in’-the-web, digitaal beleid en evaluatieonderzoek; over wat er zo’n beetje is en wat (veel) beter kan

Frans Leeuw en Bastiaan Leeuw

In minder dan twintig jaar heeft digitalisering ons leven ingrijpend veranderd. Laatstelijk sprak Christian van ’t Hof in zijn boekje Check in Check Out over ‘living in the web’, een verschijnsel dat ook wel aangeduid wordt met de uitdrukking ‘the ubiquitous web’. Ontelbare aantallen apps (wie kende het woord 10 jaar geleden, afgezien van een enkeling die van ‘killer apps’ gehoord had), honderden digitale interventietherapieën om vetzucht, roken en depressies tegen te gaan, onderwijs via de elektronische leeromgeving, ‘augmented reality’ (waarbij de virtuele realiteit en de fysieke realiteit elkaar overlappen) en wiki’s zijn even zovele voorbeelden van de veranderingen. Het web is dus inderdaad alomtegenwoordig... Bob Dylan schreef het al ‘the times they are a-changin’...

Lees verder »